با رای هیئت عمومی دیوان عدالت اداری انجام شد ابطال مصوبه هیات وزیران درباره مالیات مسكن مهر

به گزارش بهمن هیئت عمومی دیوان عدالت اداری مصوبه هیئت وزیران در ارتباط با تعرفه بیمه تأمین اجتماعی و هم میزان مالیات پروژه های مسكن مهر را باطل نمود.
به گزارش بهمن به نقل از ایسنا در گردش كار این پرونده آمده است:
به باعث شكایت رئیس دیوان عدالت اداری و بهمن زبردست با خواسته ابطال مصوبه ۳۰۵۶۲؍ ت ۴۹۱۲۸ ه -۱۵؍۲؍۱۳۹۲ هیأت وزیران مبحث تعرفه بیمه تأمین اجتماعی و هم میزان مالیات پروژه های مسكن مهر، در هیئت تخصصی دیوان عدالت اداری مورد بررسی قرار گرفت.
بهمن زبردست به باعث دادخواستی ابطال مصوبه ۳۰۵۶۲؍ ت ۴۹۱۲۸ ه -۱۵؍۲؍۱۳۹۲ هیأت وزیران مبحث تعرفه بیمه تأمین اجتماعی و هم میزان مالیات پروژه های مسكن مهر را خواهان شده و در جهت تبیین خواسته اعلام نموده است كه:
” ضمن تقدیم تصویب نامه شماره ۳۰۵۶۲؍ ت ۴۹۱۲۸-۱۵؍۲؍۱۳۹۲ هیأت وزیران كه به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران صادر گردیده، به استحضار می رساند كه وفق اصل مذكور «هیأت وزیران حق دارد برای انجام وظایف اداری و تأمین اجرای قوانین و تنظیم سازمان های اداری به وضع تصویب نامه و آیین نامه بپردازد. هر یك از وزیران هم در حدود وظایف خویش و مصوبات هیأت وزیران حق وضع آیین نامه و صدور بخشنامه را دارد ولی مفاد این مقررات نباید با متن و روح قوانین مخالف باشد.» در حالیكه در بند ۱ این تصویب نامه برخلاف ماده ۴۱ قانون تأمین اجتماعی، مبلغ مقطوع ۵۲، ۰۰۰ ریال را بعنوان حق بیمه تأمین اجتماعی پروژه های مسكن مهر تعیین نموده و در بند ۲ هم چنان كه در نامه شماره ۱۵۶۰۴؍۲۰۰-۱۰؍۸؍۱۳۹۳ رئیس كل وقت سازمان امور مالیاتی هم به درستی ذكر شده برخلاف ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده كه موارد معاف را حصر كرده و بدون اختیار قانونی برای افزودن بر این موارد معاف، مقرر كرده كه با تعیین «حداكثر سه میلیون ریال مالیات برای هر واحد بگونه ای كه هیچ گونه مالیات دیگری به غیر از مالیات بر ارزش افزوده بابت خرید مصالح به این پروژه ها تعلق نمی گیرد.» بدین ترتیب بدون گذراندن قانون لازم از تصویب مجلس شورای اسلامی و به صرف همین تصویب نامه این معافیت مالیاتی مقرر گردیده است. بنابراین با توجه به این موارد از آن مقام عالی درخواست ابطال تصویب نامه شماره ۳۰۵۶۲؍ ت ۴۹۱۲۸-۱۵؍۲؍۱۳۹۲ هیأت وزیران را دارم.”
۲- متن مصوبه مورد اعتراض به شرح زیر است:
” تصویب نامه در مورد تعرفه بیمه تأمین اجتماعی برای هر مترمربع مسكن مهر
وزارت امور اقتصادی و دارایی- وزارت راه و شهرسازی
معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور
هیأت وزیران در جلسه مورخ ۴؍۲؍۱۳۹۲ به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تصویب نمود:
۱- تعرفه بیمه تأمین اجتماعی برای هر مترمربع مسكن مهر از تاریخ ۱؍۱؍۱۳۸۸ در پروژه های تفاهم نامه سه جانبه با سازندگان و تعاونی ها و پیمانكاران فرعی طرف قرارداد (۵۲۰۰۰) ریال تعیین و برای یك مرتبه دریافت می گردد. سازمان تأمین اجتماعی بیمه دیگری از پروژه های مسكن مهر دریافت نمی نماید و بعد از دریافت كل این مبلغ موظف است ظرف مدت بیست روز نسبت به صدور مفاصا حساب اقدام نماید.
۲- میزان مالیات پروژه های مسكن مهر بابت هر واحد مسكن مهر از تاریخ ۱؍۱؍۱۳۸۸ در پروژه های تفاهم نامه سه جانبه با سازندگان و تعاونی ها و پیمانكاران فرعی طرف قرارداد با آنها با هر نوع قرارداد و یا معرفی وزارت راه و شهرسازی حداكثر سه میلیون ریال باری هر واحد تعیین می گردد و هیچ گونه مالیات دیگری به غیر از مالیات بر ارزش افزوده بابت خرید مصالح به این پروژه ها تعلق نمی گیرد.- معاون اول رئیس جمهور “
۳- در پاسخ به شكایت مذكور، معاون امور حقوقی دولت (حوزه معاون حقوقی رئیس جمهوری) به باعث لایحه شماره ۳۹۲۸۰؍۳۵۲۶۹-۲؍۴؍۱۳۹۷ توضیح داده است كه:
” جناب آقای دربین
مدیركل محترم دفتر هیأت عمومی و هیأت های تخصصی دیوان عدالت اداری
با سلام و احترام
بازگشت به ابلاغی شماره ۹۶۰۹۹۸۰۹۰۵۸۰۱۱۳۵ (كلاسه ۹۶؍۱۳۰۴) مبحث ارسال نسخه دوم درخواست آقای بهمن زبردست، به خواسته: «ابطال تصویب نامه شماره ۳۰۵۶۲؍ ت ۴۹۱۲۸ ه -۱۵؍۲؍۱۳۹۲ هیأت وزیران (موضوع نحوه محاسبه حق بیمه تأمین اجتماعی و مالیات پروژه های مسكن مهر)»، ضمن ایفاد تصویر نظریه شماره ۴۵۹۰۰؍۹۱-۹؍۳؍۱۳۹۷ وزارت امور اقتصادی و دارایی و شماره ۷۳۰؍۴۷۲۱-۲۶؍۱؍۱۳۹۷ وزارت راه و شهرسازی، اعلام می دارد:
۱- همان گونه كه عنایت دارند، برابر اصل ۳۱ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، «داشتن مسكن متناسب با نیاز، حق هر فرد و خانواده ایرانی است. دولت موظف است با رعایت اولویت برای آنها كه نیازمندترند به خصوص روستانشینان و كارگران زمینه اجرای این اصل را فراهم كند». همینطور برابر بندهای (۳) و (۵) سیاست های كلی مسكن (ابلاغی مصوب سال ۱۳۸۹ مقام معظم رهبری) «برنامه ریزی دولت در جهت تأمین مسكن گروه های كم درآمد و نیازمند و پشتیبانی از ایجاد و تقویت مؤسسات خیریه و ابتكارهای مردمی برای تأمین مسكن اقشار محروم.» و هم «ایجاد و اصلاح نظام مالیات ها و ایجاد بانك اطلاعاتی زمین و مسكن». مورد حكم قرار گرفته است كه رعایت آن برای كلیه مجریان و سایر اركان حكومتی نظام، الزامی و بدیهی می باشد. در ضمن رویكرد پشتیبانی از مسكن اقشار ضعیف جامعه، در سایر قوانین و مقررات مربوطه، همچون ماده ۱ قانون ساماندهی و پشتیبانی از تولید و عرضه مسكن (مصوب ۱۳۸۷) و قوانین برنامه های پنج ساله توسعه، مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است. بدیهی است دولت در اجرای تكالیف قانونی موصوف و هم با عنایت به صلاحیت های مقرر در اصل ۱۳۸ قانون اساسی، امكان تدوین مقررات لازم، جهت انجام این حمایت را دارد.
۲- در ارتباط با ایراد شاكی به مفاد بند (۱) مصوبه مورد نظر، مبحث تعرفه حق بیمه تأمین اجتماعی پروژه های مسكن مهر، ضمن تاكید بر موارد پیش گفته لازم به ذكر است، با عنایت به اینكه ماده ۵ قانون بیمه اجتماعی كارگران ساختمانی (مصوب ۱۳۸۶) در سال ۱۳۸۷ به شرح ذیل اصلاح و به دولت اجازه تعیین نرخ حق بیمه مربوطه داده شده است، بنابراین این بند از مصوبه كاملاً در قالب وظایف و اختیارات قانونی دولت صادر گردیده است. مفاد ماده ۵ اصلاحی مذكور بدین شرح است: «ماده ۵- در مواردی كه انجام كارهای ساختمانی مستلزم دریافت پروانه می باشد مراجع ذی ربط مكلفند صدور پروانه را منوط به عرضه رسید پرداخت حق بیمه برای هر مترمربع نمایند. حق بیمه متعلقه برای هر مترمربع زیربنا بر مبنای حداقل دستمزد ماهیانه مصوب شورایعالی كار و بر اساس ارزش معاملاتی املاك و متراژ و طبقات مبحث ماده ۶۴ قانون مالیات های مستقیم مصوب ۱۳۶۶ و اصلاحیه های بعدی آن، سطح زیربنا و سایر شاخصهای ارزش گذاری منطقه ای شامل شهری و روستایی با عنایت به ضریب محرومیت آنها طبق آیین نامه ای خواهد بود كه توسط وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی و با هماهنگی سایر دستگاه های ذی ربط تهیه و حداكثر ظرف مدت یك ماه از تاریخ ابلاغ این قانون به تصویب هیأت وزیران می رسد. در هر صورت نرخ حق بیمه با عنایت به شاخصهای یاد شده در آیین نامه موصوف نباید بیشتر از چهار درصد (۴%) حداقل دستمزد ماهیانه مصوب شورایعالی كار باشد». لازم به ذكر است ماده ۵ قانون مورد اشاره مجدداً در آذر ماه سال ۱۳۹۳ مورد اصلاح قانونگذار قرار گرفته و شیوه محاسبه حق بیمه مذكور تغییر نموده است لیكن این مورد تغییری در صحت قانونی و اعتبار بند ۱ مصوبه یاد شده شاكی تا زمان اصلاحیه اخیر نداشته و مانع از استیفاء حقوق مكتسبه اشخاص نمی باشد.
۳- در مورد ایراد دیگر شاكی به مفاد بند (۲) مصوبه مبحث تعیین مالیات واحدهای احداثی مسكن مهر، با عنایت به اینكه برابر ماده ۱۴۷ قانون مالیات های مستقیم (مصوب ۱۳۶۶، با اصلاحات بعدی)، امكان محاسبه هزینه های قابل قبول برای تشخیص درآمد مشمول مالیات به باعث مصوبات هیأت دولت وجود دارد، بنابراین در مبحث مطروحه هم هیأت وزیران با در نظر گرفتن مخارج انجام شده در پروژه های مسكن مهر و پذیرش بخش قابل توجهی از آن بعنوان هزینه های قابل قبول مالیاتی، میزان مالیات موصوف را به صورت مقطوع و به شرح مقرر در مصوبه تعیین نموده است. متن ماده ۱۴۷ قانون یاد شده، بدین شرح است: «ماده ۱۴۷- هزینه های قابل قبول برای تشخیص درآمد مشمول مالیات به شرحی كه ضمن مقررات این قانون مقرر می گردد عبارت است از هزینه هایی كه در حدود متعارف متكی به مدارك بوده و منحصراً مربوط به تحصیل درآمد مؤسسه در دوره مالی مربوط با رعایت حد نصاب های مقرر باشد. در مواردی كه هزینه ای در این قانون پیشبینی نشده یا بیشتر از نصاب های مقرر در این قانون بوده ولی پرداخت آن به باعث قانون و یا مصوبه هیأت وزیران صورت گرفته باشد قابل قبول خواهد بود».”
۴- در اجرای ماده ۸۴ قانون تشكیلات و آئین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ پرونده به هیأت تخصصی اراضی، محیط زیست و صنایع دیوان عدالت اداری ارجاع می شود و هیأت مذكور به باعث دادنامه شماره ۹۶-۳؍۴؍۱۳۹۷ خواسته شاكی را مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات قانونی ندانسته و رأی به رد شكایت شاكی صادر می كند كه متن آن به قرار زیر است:
” رأی هیأت تخصصی اراضی، محیط زیست و صنایع:
نظر به اینكه تعرفه بیمه بر اساس تبصره ماده ۲ قانون پشتیبانی از كارگران ساختمانها مصوب ۱۳۸۶ و پیش از وضع ماده ۵ قانون مذكور مصوب ۱۳۹۳ وضع گردیده و از شمول ماده ۴۱ قانون تأمین اجتماعی خارج است و معافیت های موضع قانون مالیات برارزش افزوده اعمال آن از ناحیه دولت جایز بوده و در مورد مورد دولت مطالبه مالیات بر ارزش افزوده ننموده تا مغایر بند ۸ ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده باشد. بنابراین هیأت با ¾ اكثریت با اجازه حاصله از بند (ب) ماده ۸۴ قانون تشكیلات وآیین دادرسی دیوان عدالت اداری، رأی به رد شكایت صادر و اعلام می گردد. رأی صادره ظرف بیست روز از تاریخ صدور از ناحیه ده نفر از قضات و رئیس دیوان قابل اعتراض در هیأت عمومی است.”
۵- معاون نظارت و بازرسی دیوان عدالت اداری به باعث گزارش مورخ ۲۱؍۷؍۱۳۹۷ به شرح زیر، رأی هیأت تخصصی را واجد ایراد قانونی اعلام می كند:
” با عنایت به اینكه ملاك تعیین حق بیمه تأمین اجتماعی در قانون مشخص شده است. ماده ۲۸ قانون تأمین اجتماعی ملاك تعیین حق بیمه اشخاص را تعیین كرده است. همینطور در ماده ۳۸ همین قانون سازوكاری پیشبینی شده است تا پرداخت حق بیمه های كارگران در قراردادهای مقاطعه یا پیمانكاری به سازمان به شكلی تضمین شود.
از جانب دیگر ماده ۲ قانون بیمه های اجتماعی كارگران ساختمانی مصوب ۱۳۸۶ صراحتاً اشخاص مشمول بندهای این ماده را از شمول این قانون خارج كرده و مشمول قانون تأمین اجتماعی دانسته است. بند ۲ این ماده مقرر می دارد: «در مورد آن دسته از كارهای ساختمانی مشمول این قانون كه انجام آنها از راه انعقاد پیمان به پیمانكار واگذار می شود حق بیمه كارگران پیمانكار بر مبنای ماده ۳۸ قانون تأمین اجتماعی وصول خواهد شد.» ازاین رو آنچه در قانون آمده است ملاك عمل می باشد و هیأت وزیران صلاحیتی در مورد اصلاح یا توسعه یا تخصیص قانون را ندارد فلذا مصوبه هیأت وزیران در این قسمت مغایر قانون تشخیص داده می شود.
همینطور هیأت وزیران در بند ۲ این مصوبه، تمامی پروژه های مسكن مهر را مشمول حداكثر ۳ میلیون ریال مالیات دانسته است و هیچ گونه مالیات دیگری را غیر از مالیات بر ارزش افزده بابت خرید مصالح شامل این پروژه ها ندانسته است. اولاً معلوم نیست مالیات تعلق گرفته به این پروژه ها تحت چه عنوانی قرار می گیرد. آیا مالیات بر درآمد است كه در این صورت چرا به صورت مقطوع توسط هیأت وزیران تعیین شده است؟ اگر مالیات بر ثروت است كه آن هم تحت ضوابط خاص خود اعمال می شود. ثانیاً: هیأت وزیران با چه مجوز قانونی پروژه های مسكن مهر را از هرگونه مالیات دیگری به استثنای ارزش افزوده بابت خرید مصالح معاف كرده است؟ این حكم هیأت وزیران مغایر تبصره ۱ بند الف ماده ۱۱۷ قانون برنامه پنجم توسعه كشور است. بر طبق این تبصره برقراری هرگونه تخفیف، ترجیح و یا معافیت مالیاتی و حقوق ورودی علاوه بر آنچه كه در قوانین مربوطه تصویب شده است برای اشخاص حقیقی و حقوقی همچون دستگاه های مبحث ماده ۲۲۲ این قانون طی سالهای اجرای برنامه ممنوع می باشد. سال های اجرای برنامه پنجم از سال ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴ بوده است و یك سال هم تا آخر ۱۳۹۵ تمدید شده است.
بنابراین با عنایت به توضیحات فوق، مصوبه هیأت وزیران هم در مورد تعیین حق بیمه و هم در تعیین وضعیت مالیاتی پروژه های مسكن مهر مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات مقام تصویب كننده است. از این روی دادنامه شماره ۹۷۰۹۹۷۰۹۰۶۰۱۰۰۹۶ مورخ ۳۱؍۴؍۱۳۹۷ كه حكم به رد شكایت صادر كرده است مطابق با قانون نمی باشد.
۶- رئیس دیوان عدالت اداری در فرجه مقرر در ماده ۸۴ قانون تشكیلات و آئین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ در صدر گزارش معاون نظارت و بازرسی دیوان عدالت اداری به رأی شماره ۹۶-۳؍۴؍۱۳۹۷ هیأت تخصصی اعتراض می كند.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۲۷؍۱؍۱۳۹۸ با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشكیل شد و بعد از بحث و بررسی با اكثریت آرا به شرح زیر به صدور رأی مبادرت كرده است.
رأی هیأت عمومی
در ماده ۴۱ قانون تأمین اجتماعی مقرر شده است: «در مواردی كه نوع كار ایجاب كند سازمان می تواند به پیشنهاد هیأت مدیره و تصویب شورایعالی سازمان نسبت مزد را به كل كار انجام یافته تعیین و حق بیمه متعلق را به همان نسبت مطالبه و وصول نماید.»همچنین به باعث بند ۲ ماده ۲ قانون بیمه های اجتماعی كارگران ساختمانی مصوب سال ۱۳۸۶ مقرر شده در مورد آن دسته از كارهای ساختمانی مشمول این قانون كه انجام آنها از راه انعقاد پیمان به پیمانكار واگذار می شود، حق بیمه كارگران پیمانكار بر مبنای ماده ۳۸ قانون تأمین اجتماعی وصول خواهد شد و بر مبنای ماده ۳۸ قانون تأمین اجتماعی ساز و كار پرداخت حق بیمه توسعه مقاطعه كار مشخص شده است. نظر به اینكه بر اساس بند ۱ مصوبه شماره ۳۰۵۶۲؍ ت ۴۹۱۲۸ ه -۱۵؍۲؍۱۳۹۲ هیأت وزیران، بدون رعایت ساز و كار مقرر در ماده ۳۸ قانون تأمین اجتماعی، مبلغ مقطوع ۰۰۰؍۵۲ ریال بعنوان حق بیمه تأمین اجتماعی پروژه های مسكن مهر تعیین شده، بند ۱ مصوبه فوق مغایر با احكام مقرر در مواد ۳۸ و ۴۱ قانون تأمین اجتماعی و ماده ۲ قانون بیمه های اجتماعی كارگران ساختمانی است و در اجرای بند ب ماده ۸۴ قانون تشكیلات و آئین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ و ضمن نقض رأی شماره ۹۶-۳۱؍۴؍۱۳۹۷ هیأت تخصصی دیوان عدالت اداری مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون یاد شده حكم بر ابطال بند ۱ مصوبه مورد اعتراض صادر می شود. در ارتباط با تقاضای ابطال بند ۲ مصوبه شماره ۳۰۵۶۲؍ ت ۴۹۱۲۸ ه -۱۵؍۲؍۱۳۹۲ هیأت وزیران، با عنایت به حكم مقرر در اصل ۵۱ قانون اساسی در خصوص ضرورت تعیین معافیت های مالیاتی بر مبنای حكم قانونگذار و با لحاظ حكم مقرر در تبصره بند الف ماده ۱۱۷ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران كه بر مبنای آن مقرر شده «برقراری هرگونه تخفیف، ترجیح و یا معافیت مالیاتی و حقوق ورودی علاوه بر آنچه كه در قوانین مربوطه تصویب شده است، برای اشخاص حقیقی و حقوقی همچون دستگاه های مبحث ماده ۲۲۲ این قانون طی سال های اجرای برنامه ممنوع می باشد.» ازاین رو بند ۲ مصوبه شماره ۳۰۵۶۲؍ ت ۴۹۱۲۸ ه -۱۵؍۲؍۱۳۹۲ هیأت وزیران كه بر مبنای آن میزان مالیات پروژه های مسكن مهر بابت هر واحد حداكثر سه میلیون ریال تعیین شده و پروژه های فوق از هرگونه مالیات دیگر جز مالیات بر ارزش افزوده معاف اعلام شده، مغایر با اصل ۵۱ قانون اساسی و حكم مقرر در تبصره بند الف ماده ۱۱۷ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران بعنوان قانون برنامه حاكم در زمان وضع مصوبه مورد شكایت است و در اجرای بند ب ماده ۸۴ قانون تشكیلات و آئین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ و ضمن نقض رأی شماره ۹۶-۳۱؍۴؍۱۳۹۷ هیأت تخصصی دیوان عدالت اداری مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و ماده ۸۸ قانون یاد شده حكم بر ابطال بند ۲ مصوبه مورد اعتراض صادر می شود.
محمدكاظم بهرامی
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری